Molotovcocktails en Spaarvarkens

Tempo Magazine schuwt nooit de controversiele onderwerpen op de cover.

Ruim vijf jaar geleden schreef ik een scriptie over Tempo Magazine in Jakarta en de strijd van het weekblad voor persvrijheid in Indonesië.

Toentertijd schreef Tempo een artikel over de betrokkenheid van de omstreden zakenman Tomy Winata bij een grote brand op de textielmarkt Tanah Abang in Jakarta. Dagen na de publicatie bestormden honderden onbekende mannen de redactie van Tempo. De toenmalige hoofdredacteur Bambang Harymurti werd in elkaar geslagen.

Vannacht (6/7 ) hebben onbekenden drie molotovcocktails gegooid naar het redactiekantoor van Tempo in Jalan Proklamasi, Menteng in Jakarta. Opnieuw is Tempo een doelwit. Veel mensen spreken van een terroristische aanslag, de daders zijn nog onbekend. Gelukkig zijn er geen doden of gewonden gevallen.

De afgelopen week stond Tempo volop in de aandacht door het hooglopende conflict met de Indonesische politie. Een zeer onthullende reportage over de torenhoge en zeer geheime bankrekeningen van lieden in de Indonesische politietop was de oorzaak. Tempo koos voor een gedurfde cover met een dikke agent en drie grote spaarvarkens. En toen was het oorlog.

Op de dag van publicatie van de politie-reportage vorige week maandag zouden op veel verkoopplaatsen en krantenkiosken mysterieuze mannen zijn verschenen, die pardoes gehele Tempo oplagen opkochten. De Indonesische politie werd er in talloze media snel van beschuldigd alle Tempo’s met de spaarvarken-cover voor de neus van de Indonesische lezers weg te grissen.

De politie had inmiddels Tempo de oorlog verklaard. Het blad zou voor de rechter worden gesleept vanwege het beledigende karakter van de publicatie: De spaarvarkens op de cover zouden een onrein beeld bieden en vernederend zijn in het islamitische Indonesië. Volgens Tempo hebben de spaarvarkens helemaal niets met godsdienst te maken, en des te meer met de immense corruptie en zelfverrijking in de politietop.

Al bijna een jaar is de politie in een reusachtige interne burgeroorlog verwikkeld. Corrupte politiegeneraals worden klokkenluiders, en hun collega’s vechten voor hun carrière: ontslag of juist promotie. Temidden van deze loopgravenoorlog besloot Tempo uitgerekend op de 64^e verjaardag van de Indonesische politie een nauwgezette onthulling in hun editie te plaatsen.

Onduidelijk was of de berichten klopten over anonieme politieagenten die lukraak Tempo-magazines kochten afgelopen week. Toen ik gisteren over de bekende verkeersader Jalan Gatot Subroto reed, zag ik straatverkopers met gekopieërde en gestencilde versies van Tempo lopen. Het is de eerste keer dat ik in Jakarta straatverkopers met zulke kopies van bladen zie lopen. Zijn alle Tempo’s werkelijk van de markt gehaald?

De Indonesische president Yudhoyono besloot gisteren in te grijpen. Tempo en oud-legergeneraal Yudhoyono kunnen best opschieten, en wellicht zorgt de politie met alle interne conflicten voor de nodige kopzorgen bij de president. President Yudhoyono wilde gisteren een punt zetten achter het conflict door politie en journalisten naar de persraad voor bemiddeling te bewegen. Hiermee leek de kwestie afgehandeld.

Totdat vannacht twee onbekenden op een motorfiets drie molotov-cocktails naar de redactie gooiden.

Let the games begin

Demissionair minister van Economische Zaken Maria Van der Hoeven bezocht Jakarta tijdens de climax van het Bank Century schandaal. (Eigen foto)

Minister van Economische Zaken Van der Hoeven koos een spannende week om Jakarta te bezoeken.

Op woensdag 3 maart besloot het Indonesisch parlement dat de staatssteun van 6,7 triljoen roepiah (omgerekend meer dan vijfhonderd miljoen euro) aan het noodlijdende Bank Century illegaal was.

Het vormde de climax van een maandenlange parlementaire enquete.

Hiermee is de strijd om de macht werkelijk begonnen tussen president Yudhoyono en zijn politieke vijanden.

De Indonesische commerciële bank viel eind 2008 bijna om, waarna minister van Financiën Sri Mulyani Indrawati en de toenmalige centrale bank-gouverneur Boediono besloten Bank Century met kapitaalinjecties te redden.

In juli vorig jaar won president Yudhoyono met een overweldigende 62 procent van de stemmen. Met een krachtig mandaat begon de 60-jarige oud-generaal aan zijn tweede regeringstermijn.

En toen roken de oppositiepartijen opeens bloed rondom Bank Century. De staatssteun voor Bank Century was in de loop van 2009 inmiddels gestegen van 632 miljard roepiah (ca 50 miljoen euro) tot 6,7 biljoen roepiah (ca. 536 miljoen euro). Machtige personen in Jakarta’s zakenelite waren rekeninghouders, en hadden grote baat bij de kostbare staatssteun. Yudhoyono’s ministers beargumenteerden dat de kapitaalinjecties een kettingreactie in het bankwezen moesten voorkomen.

Eindelijk had Megawati’s partij PDI-P nu een schandaal gevonden, dat weleens de nagel aan Yudhoyono’s grafkist kan zijn.

Maar ook coalitiegenoot Golkar had nog een appeltje te schillen met Yudhoyono’s nieuwe vice-president Boediono en minister van Financiëen Sri Mulyani. De huidige Golkar-godfather en voormalig vice-president Jusuf Kalla botste regelmatig met de twee technocraten, die een streng en conservatief rentebeleid bepleiten. Zakentycoon Golkar en zijn ondernemende partij Golkar willen juist lage rentes en gemakkelijker lenen van banken. In 2009 nam de nog rijkere zakentycoon Aburizal Bakrie het Golkar-voorzitterschap over van Kalla.

Het mijnbouwbedrijf van de zakentycoon wordt verantwoordelijk gesteld voor de modderramp in het dorpje Sidoarjo, Oost-Java. Daar stroomt sinds 2006 na gasboringen hete modder uit een bouwput dat grote delen van Oost-Java heeft bedekt.

Golkar toonde zich de afgelopen weken de grootste Brutus richting president Yudhoyono. Bakrie was een betrouwbare bondgenoot van Yudhoyono, maar had nog wat af te rekenen met zijn minister van Financieën Sri Mulyani. Tijdens het hoogtepunt van de economische wereldcrisis in het najaar van 2008 werd besloten de Beurs in Jakarta tijdelijk te sluiten. De aandelenkoers van verschillende bedrijven kwam in een vrije val terecht, en met name Bakrie’s bedrijven verloren veel waarde op de Beurs.

Maar na vele dagen vond minister van Financiëen het wel genoeg geweest, de beurs moest weer open. Dit was de eerste botsing met Bakrie. Het tweede conflict was gekoppeld aan minister Mulyani’s jacht op belastingontduikers.

Mulyani was zo voortvarend bezig dat ook enkele topdirecteurs in Bakrie’s mijnbouw-concern een reisverbod kregen. Een dochterbedrijf van Bakrie, rijk uit oa mijnbouw, telecom, onroerend goed en palmolie, worstelt al lange tijd met belastingproblemen.

De afgelopen weken sloot Golkar, dat drie ministers leverde voor Yudhoyono’s regering, zich in het Bank Century-schandaal aan bij het oppositieblok van PDI-P, wiens voorzitster Megawati Sukarnoputri een grote persoonlijke wrok heeft jegens Yudhoyono.

Hiermee stelde Golkar-leider Bakrie het geduld en vertrouwen op de proef van president Yudhoyono. Die was vorige maand plotseling on-javaans direct, toen hij tijdens een toespraak aankondigde belastingontduikers keihard te gaan aanpakken.

Het was onmiskenbaar een waarschuwing voor zakentycoon Bakrie. Maar de vloeiend Engels pratende miljardair is niet snel te intimideren. De toespraak gooide zelfs olie op het vuur.

Golkar stelde zich nog harder op in het parlementair onderzoek, met als eis het aftreden van Boediono en Sri Mulyani. Ook de zeer islamitische coalitiegenoten PKS en PPP eisten het vertrek van de twee, temeer omdat zij zich gepasseerd voelen in de keuze van de partijloze Boediono als vice-president.

In de wandelgangen circuleerde zelfs het woord ‘Pemakzulan,’ een impeachment tegen president Yudhoyono.

Maar staatsrechterlijk gezien is zowel een afzettingsprocedure tegen vice-president Boediono of president Yudhoyono een lange ingewikkelde lijdensweg.

Eerst moet duidelijk worden bewezen dat de persoon een misdrijf heeft gepleegd, dan moet het parlement stemmen voor een impeachment-procedure, en dan kan het constitutioneel hof de afzettingsprocedure in gang zetten.

Na de zeer zorgelijke eindconclusie van de parlementaire enquete dat de staatssteun aan Bank Century illegaal was, zal de anticorruptie KPK een strafrechterlijk onderzoek beginnen naar Bank Century.

Intussen hebben de hoofdrolspelers Yudhoyono, Boediono en Bakrie ieder de afgelopen dagen toespraken gegeven.

De president blijft zijn ondergeschikten Boediono en Sri Mulyani steunen.

Bakrie respecteert de president, maar eist geen politieke interventie in het strafrechterlijk onderzoek.

De coalitiepartijen hebben hun eisen wat bijgesteld, en Boediono en Sri Mulyani lijken de dans te hebben ontsprongen. Maar hierdoor kunnen Yudhoyono’s vijanden de komende maanden wel verklaren dat Yudhoyono niet naar het door het volk gekozen parlement luistert. Het ondermijnt zijn eigen mandaat en zijn persoonlijke likeability. Intussen nemen de wel of niet betaalde protestdemonstraties toe. Het gaat nu hard tegen hard.

Let the games begin.

Een afzettingsprocedure in Indonesië bestaat uit zeven stappen:

1. Het Indonesisch parlement besluit dat een afzettingsprocedure in gang wordt gezet, vanwege:   a. Een wettelijke overtreding: Verraad, corruptie, omkoping, andere zware misdrijven.   b. President en/of vice-president voldaat niet meer aan de reglementen van president of vice-president van de grondwet uit 1945.
2. Het parlement dient een verzoek tot afzetting in bij het Constitutioneel Hof, met volledig bewijsmateriaal over betreffend misdrijf. Minstens tweederde van het parlement moet verzoek eerst goedkeuren.
3. Constitutioneel Hof moet in 90 dagen beslissen over verzoek van parlement. Dit hof hoeft het verzoek niet te accepteren als het niet aan formele reglementen voldoet, niet goed beredeneerd is, of reden van afzetting niet bewezen kan worden.
4. Het besluit van het Constitutioneel Hof over afzetting/impeachment is finaal en wordt wettelijk verbonden aan verzoek van parlement tot afzetting.
5. Het proces in het Constitutioneel Hof kan gestopt worden als president of vice-president aftreedt gedurende dit proces.
6. Na afzetting kan president/vice-president alsnog worden vervolgd strafrechterlijk, civiel of in administratieve rechtbank.
7. Het afzettingsproces komt in Volksraadpleging MPR, dat binnen dertig dagen besluit neemt over afzetting. 75 procent van MPR moet aanwezig zijn.

(Bron: Koran Tempo 2/3 2010)

Aanslag op Indonesische president verijdeld : Ooggetuigeverslag

Een speciale antiterreureenheid schoot in dit straatje in een gezellige woonwijk in Bekasi twee mannen dood. Ze beschikten over meer dan honderd kilo explosieven en zouden over twee weken een bomaanslag op de Indonesische president Yudhoyono willen plegen. Ze waren lid van het terreurnetwerk van Noordin M. Top. (Eigen foto)

Het huizencomplex Puri Nusapala is een vredig buurtje in Jati Asih, Bekasi, de lelijke en benauwde buitenstad van Jakarta.

Ik woon zelf al lange tijd in Bekasi en ken de omgeving goed. Het was dan ook een verrassing toen het nieuws zich verspreidde:

Twee terroristen doodgeschoten in Jati Asih, Bekasi. Ook is er een rode mitsubishi aangetroffen waarin een zware bom verstopt lag. Het duo Aher Setiawan en Joko Sarjono wilden niets minder dan de prive-villa van president Yudhoyono opblazen in het naarbijgelegen Puri Cikeas.

Op zaterdagochtend is de straat met de kleine volkshuisjes met gele politielinten afgesloten. Grote Javaanse agenten met zware machinegeweren om hun nek, patrouilleren rustig rond. Hun collega’s van het naarbijgelegen politiebureau zitten alweer flink grappen te maken. Maar de mannen in het blauw zijn doodserieus.

Het waren deze donkergebruinde antiterreur-specialisten die gisteravond in actie kwamen.

“Ik werd om half twee wakker. Een agent in uniform verzocht ons snel te evacuëren. Het was toen al gebeurd,” vertelt de 32-jarige buurtbewoner Iman Ali Basya die met zijn vrouw en twee kinderen en 43 andere bewoners moest schuilen in een naarbijgelen moskee. De blauwe politiecommando’s hadden de aanval ingezet op het huis en hadden de twee mannen razendsnel onschadelijk gemaakt. Buurtbewoners hoorden na middernacht drie harde schoten. Aher Setiawan en Joko Sarjono waren dood.

De eerste berichten meldden in het huis een voorraad explosieven van meer dan vijfhonderd kilo. Dat is nu bijgesteld naar iets meer dan honderd kilo explosief materiaal dat uit Solo, Midden-Java afkomstig zou zijn. Het zou om precies dezelfde explosieven zijn, die gebruikt waren bij de aanslagen bij het JW Marriot en Ritz-Carlton. Met de explosieven wilden de terroristen over twee weken de prive-villa van de Indonesische president Yudhoyono opblazen in een zelfmoordactie. Zijn huis ligt slechts zeven kilometer verderop.

Hoewel de buurt geschrokken is door de plotse actie, kwam het niet als een totale verrassing dat de buren een autobom-aanslag op de Indonesische president voorbereidden.

“We wisten drie weken geleden, dat er iets mis was. De mannen kwamen altijd s’avonds laat of s’nachts de buurt inrijden. En we hoorden rare geluiden uit het huis. Ze waren duidelijk iets in elkaar aan het zetten. We hebben het toen aan de RW buurthoofd gerapporteerd,” vertelt buurman Ali Iman Basya die op vijftig meter afstand van de terroristen woonde.

Een maand geleden huurde het terroristenkoppel het huis in de rustige woonbuurt voor drie maanden van eigenaar Achmad Ferry. Die leidde zelf een bouwproject in Cikeas, dichtbij het huis van de president. Onduidelijk is of hij ook betrokken was bij de geplande aanslag.

De politie zou het huis vervolgens een week lang in de gaten houden. Op vrijdagavond was de ingang al vol met auto’s geparkeerd en liepen pezige mannen rond in burgerkleren. Het arrestatieteam stond klaar om de twee in te rekenen.

Het toeval is, dat ik gister zelf langs de hoofdweg reed, waar deze agenten waren opgesteld. Ik had net van de politieacties in Temanggun, Midden-Java gehoord, en snelde naar huis om nieuws te verzamelen. Maar voor terroristen hoefde ik niet ver naar het platteland van Java te vliegen. Tien minuten rijden van mijn huis bleken twee mannen met meer dan honderd kilo explosieven te zitten.

Het gevaar is altijd om de hoek.

Lees hieronder meer over de jacht op  de gevaarlijkste man in Indonesië:

Hete Hangijzers voor Mr. Clean

Voor levensgevaarlijke missies hoeven Indonesische militairen niet naar brandhaarden zoals Irak of Afghanistan. Een Indonesische legerhelicopter instappen is voldoende.

Indonesië zou goed Maurice de Hond kunnen gebruiken voor de presidentsverkiezingen.

De hamvraag is of zittend president Susilo Bambang Yudhoyono alias ‘SBY’ op acht juli meer dan 50 procent van de stemmen haalt.

Zo ja, dan is hij direct herkozen.

Zo nee, dan volgt op acht september een tweede ronde met de andere presidentskandidaat, die de meeste stemmen behaalde. Dat zal dan hoogstwaarschijnlijk Megawati zijn.

Het pollingbureau LSI schatte in mei het aantal stemmen voor SBY in twee verschillende peilingen eerst op 71 procent, en toen op 63 procent. Maar een spindocter van SBY zou de peilingen gefinancieerd hebben.

Sindsdien wordt elke verkiezingspeiling in Indonesië in twijfel getrokken.

Lachende Derde

De Indonesiërs praten met veel humor over hun verkiezingen. Zo bleek ook gisteren toen ik  de verjaardag bezocht van een zakenvrouw uit Jakarta. Een potige politievrouw legde met enige schuine Javaanse politiehumor aan het feestgezelschap uit waarom mannen liever presidentskandidaat Jusuf Kalla kiezen en vrouwen liever SBY:

“de verkiezingsslogan van Jusuf Kalla is ‘lebih cepat!, lebih baik!: Sneller!, Beter! Het slogan van SBY is ‘Lanjutkan!: Doorgaan! Dat vinden vrouwen veel belangrijker.”

Terwijl het volk de lachende derde is, lieten de drie presidentskandidaten Kalla, Megawati en SBY deze week flink hun spierballen rollen. Vooral Megawati’s partij lijkt het straatvechten niet te schuwen.

Op woensdag kwamen de drie presidentskandidaten bijeen om elkaar een vreedzame campagne te beloven. Iedere presidentskandidaat mocht een toespraak houden, met een culturele toegift. SBY en Jusuf Kalla kozen dansers.

Megawati huurde echter de Indonesische Freek de Jonge in voor een korte conferènce. Die spuwde flinke ongezouten kritiek op de regering van Yudhoyono. Het werd door alle tv-zenders rechtstreeks uitgezonden.

President Yudhoyono was duidelijk niet geamuseerd. Zijn kille blik sprak boekdelen over deze voor hem onaangename verrassing.

Maar SBY heeft zwaardere dingen aan zijn hoofd.

Rampen-piloot

Gisteren stortte weer een legerhelicopter neer, met vier doden als gevolg. Het is tweede crash van de luchtmacht in vier dagen, met totaal zeven doden. Op 20 mei kwamen 101 mensen om toen een militair Herculestoestel in Oost-Java op een dorp stortte.

Hiermee hadden in totaal hadden dit jaar zeven militaire vliegtuigongelukken plaats, met 132 dodelijke slachtoffers. Dit is bijna het dubbele van het aantal Amerikaanse militaire doden in Irak dit jaar.

Bij veel Indonesiërs versterkt dit SBY’s duistere reputatie als rampen-president. Dit predikaat blijft hem sinds de tsunami in Atjeh (2004) en aardbeving in Jogja (2006) achtervolgen. Vooral in het sterk bijgelovige Java kan dit kiezers afschrikken.

De mond snoeren

Een ander heet hangijzer is de vervolging van huisvrouw Prita Mulyasari. Deze moeder van twee kinderen uit de Jakartaanse buitenstad Tangerang protesteerde op internet over de torenhoge rekening van het OMNI internationaal ziekenhuis. Dat terwijl de dokters haar een volledig verkeerde diagnose van knokkelkoorts hadden gegeven en haar dagenlang hospitaliseerden.

Het ziekenhuis wilde haar snel de mond snoeren, en gaf een lokale officier van justitie opdracht haar ter vervolgen, in ruil voor gratis medische hulpverlening. Ze ging zowaar twee weken de gevangenis in voor haar protest op facebook.

De immer gretige Indonesische media kregen echter lucht van de zaak. Prita werd deze week een nationale held, en symbool van het onrecht in de Indonesische ziekenzorg.

Dit betekent pijnlijk gezichtsverlies voor SBY, die de betrokken officier van justitie inmiddels heeft laten overplaatsen.

Ook omdat hij tot op heden nooit een bevredigende oplossing heeft gevonden voor de slachtoffers van de modderramp in Oost-Java. Daar veroorzaakten in 2007 gasboringen van een bedrijf in eigendom van uitgerekend SBY’s minister van Volksgezondheid Bakrie de uitbarsting van een ondergrondse moddervulkaan. Duizenden huizen staan sindsdien blank in de stinkende modder, de bewoners zijn dakloos.

Hiermee vragen veel mensen zich of SBY werkelijk de man is van het ‘rakyat kecil’ oftewel het kleine volk.

Vooral Megawati zal hier politiek profijt uithalen.

Vuile Handen

Maar ook SBY heeft een troefkaart achter de hand: zijn familie heeft tot op heden de handen schoon weten te houden. De traditie van zelfverrijking van de First Family die Indonesië in de greep houdt, lijkt hiermee doorbroken.

De vrouw van president Soeharto had de bijnaam Ibu Tien, omdat ze tien procent opstreek van elk project dat zij haar man liet goedkeuren.

Megawati’s echtgenoot zou ook goed zaken hebben gedaan tijdens haar presidentschap van 2001 tot 2004. Indonesische media rapporteren momenteel dat Megawati’s echtgenoot Taufik Kiemas de grote afwezige is bij belangrijke campagnebijeenkomsten: Waar is Taufik?  Vormt hij een steen des aanstoots voor Megawati?

Verder staat de zakenwereld in Jakarta bol van de verhalen over voortrekkerij van de Zuid-Sulawesi clan van huidig vice-president Jusuf Kalla bij grote infrastructuur-projecten.

SBY hamert er in elke toespraak op dat de familie van hoge bewindslieden geen commerciële activiteiten mogen ontplooien.

Zo maakt SBY indirect het verschil duidelijk tussen hem en zijn twee rivalen. “Alleen SBY durft over corruptie te praten” vertelde zijn campagnemanager Max Sopacua.

SBY heeft tot op heden een onbevlekt blazoen . De arrestatie en vervolging van Aulia Pohan, de schoonvader van zijn oudste zoon Agus was, gezien de Indonesische politieke cultuur, op zijn minst opmerkelijk te noemen.

Rechters in Jakarta vellen deze maand hun oordeel over deze voormalige directeur van de Indonesische centrale bank. Het Indonesische OM eiste twee jaar gevangenisstraf in verband met de verduistering van omgerekend miljoenen euro’s.

Een veroordeling zou de reputatie van SBY als mr. Clean kunnen versterken: hij laat immers zelfs de vader van zijn geliefde schoondochter het gevang ingaan.

Dan rest de vraag wat zijn twee concurrenten nog in petto hebben. Staat er een groot schandaal op springen?

De formeel onafhankelijke kiescommissie KPU is  verantwoordelijk voor de verkiezingen en het tellen van het kiesresultaat. Critici menen dat de KPU wel erg intiem is met de president.

Aanstaande donderdag is het eerste presidentiële debat. Voor het eerst in de Indonesische geschiedenis zullen de Indonesische presidentskandidaten het direct tegen elkaar opnemen.

De grote vraag is of dit televisiemoment dezelfde impact zal hebben voor de Indonesische kiezer als het beroemde debat tussen Nixon en Kennedy voor de Amerikanen.

De weg is nog lang naar de stembussen op acht juli.